विचार

              माया आफैमा शक्तिशाली शब्द हो। जो कोहिलाइ पनि चाहिने । जो कसैको जिन्दगीमा पनि दखल राख्ने । भगवानको पाला...

मैले ६ पात्रको एक लाभ भन्ने नाटक हेर्न पाए। जुन मलाई नाटक हेर्न उत्प्रेरित गर्नु हुने अभिनय समेत गर्नु भएकी...

बेमौसमी बाजा र बेमौसमी खेती दुबै समय सुहाउँदो हुदैन।बेमौसमी बाजाले वातावरण प्रदुषण बढ्छ । गाँउलेको हेर्ने भीड पनि बढ्छ,  अनि...

बाेहाेरा अङ्कल हरेक नागरिकहरु प्रगतिशील हुन चाहन्छन् र आफ्नो समाजलाई प्रगतिको पथमा लम्काउन चाहन्छन् । आफू र आफ्नो समाजको उन्नति...

सानु शाही पुलामी मान्छे हुन मानवीय संवेदना हुनुपर्छ । केवल शारीरिक बनावट हुँदैमा मान्छे भएको मानिँदैन । एउटा सफल मानव...

मन एउटा नदेखिने वस्तु तर यसलाई म शक्ति भन्न चाहन्छु । नेपाली बृहत् शब्दकोशमा मनलाई यसरी अर्थ लगाएको पाइन्छ ः...

अनुशासन, भय र सम्मान मिलेर बनेको व्यक्तित्व थियो, पिताको । यो अघिल्लो पुस्तासम्मको कुरा हो । किनभने अहिले पिताको व्यवहार...

म कहाँ गएर खोजौं मान्छे ? कहाँ पाइन्छ मान्छे ? एक किसिमको नभेटिने मान्छेको खोजीमा लागिरहेको छु म । तपाईं...

 निर्मल घिमिरे । जापान । हरेक रास्ट्रहरुमा अत्यावस्यक सुचना सङ्कलन र जासुसी कार्यको लागी केहि न केहि नाममा खुफिया एजेन्सी रहेका हुन्छन । जुन कहीकही त्यो देशका प्रहरी वा सेना भित्र नै कुनै डिपार्ट्मेण्ट को रुपमा रहेका हुन्छन भने कुनै रास्ट्रहरुमा चाही अलज्ञै निकायको रुपमा रहेकाहुन्छन । हालै नेपालका प्राधानमन्त्रीले भारतिय प्राधानमन्त्री मोदीको बिसेस दुतको रुपमा आएका भारतिय खुफिया एजेन्सी ‘र’ काप्रमुख सँग भेटबार्ता गरेको खबरले हाम्रा नेपाली मिडिया भरिभराउ भैरहेको छ । यस अघीका धेरै प्र.म.हरुले पनि र’का तत्कालिन प्रमुखहरुलाई भेटवार्ता गरेका कुरा कहिले प्रकाशमा त अहिले गुलचुप  रुपमा नभएका पक्कै होईनन । चाहे त्यो गिरिजा प्रसादकोकार्यकालमा होस्, या, प्रचण्ड्, माधव नेपाल्, बाबुराम्, कोही पनि चोखो भने छैनन । तर यहाँ नेर अड्किएको एक यक्ष प्रश्न : केबिदेशका कुनै पनि गुप्तचार प्रमुख सँग भेटवार्ता गर्नु नै अपराध हो र ? निश्चित रुपमा यो चाही सत्य नै हो कि , त्यस भेट घट घाट भित्रभएका काम कुराले मुलुकको लागी अहित हुनु भएन । मलाई लाग्छ , भेट मात्रले कुनै असर पर्दैन तर त्यसैले पार्ने निहित प्रभावले भने धेरैठुलो असार पर्ने मा सबैजना सचेत हुनु नै पर्छ । कसैले भन्दैछन प्र. म. जस्तो मान्छेले प्रोटोकल बिपरित त्यस्तो भेटवार्ता गरे भन्ने टिप्पणीगरिरहेका छन भने कतिपयले सत्तारुढ दल नेकपा भित्रको बिवाद च रमो उत्कर्स मा पुगेको बेला सत्ता डगमगाउन लागेको बेलामा भएकोयस्तो भेटले अत्यन्तै अर्थपुर्ण रहेको गाइगुइ सर्वत्र सुनिदै आइएको छ ।  सबै जसोका मुखमा जाने पनि नजाने पनि ‘र’ कै कुरा सुनिदै आइएको बर्तमान अवस्थामा कसैले जानेर बोलेका छन, हाम्रो चिया पसलदेखी खेत खलियान्, चोक चौतारो देखी यत्र तत्र सर्वत्र सबै को मुख मा ‘र’ कि  ‘र’ को रटान सुनिदै आइएको छ । कतीपयले केहि बुझेरबोलेकै छन भने कतीपयले सतही ज्ञान कै भरमा ‘स्यालको हुइया’ जसरी दगुर्दै गफ छाटीरहेको बेलामा यस गरमा-गरम बिसयमा मैलेआज आफुलाई जानकारीमा आएका र आफुले बुझे सम्मको कुराहरु यस आलेख मार्फत उजागर गर्न जादैछु:-   के हो ‘र’ ? रिसर्च एण्ड एनालाईसिस विङ (RAW) को स्थापना पुर्व भारतमा बैदेशिक गोप्य सुचना सङ्कलन गर्ने काम अन्वेशण ब्युरो (आइ बि) लेगर्दथे । जतिबेला द्वितिय बिस्वयुद्द जारी थियो । सो बखत छिमेकी मुलुक र अन्य शक्ती रास्ट्रहरुको सुचना लिनु महत्वपुर्ण लागेकोले सोकार्यमा आइ.बि. लाई बडो जोडतोडका साथ खटाइएको हुन्थ्यो । तर सन १९६२ मा भएको ‘भारत- चिन युद्द’ मा चिनिया सेनामा भएकोआधुनिकता अनि सुचना पहुचमा अब्बल भएको कारण भारत जव परास्त हुन पुज्ञो, तव तत्कालिन प्र. म. जवाहरलाल नेहरुले योकमजोरी महसुस गरी एक खुफिया सम्यन्त्र नभए सम्म सुचना सङ्कलन गर्न गार्हो पर्ने हुँदा उनले स्थल सेना सचिव जयन्त नाथचौधरीलाई त्यस्तै सम्यन्त्र बनाउन आदेश दिए । भने त्यसको केहि समय पस्चात १९६८ मा नेहरु पुत्री यानिकी तत्कालिन प्र.म. इन्दिरागान्धीको कार्यकालमा २१०९ जती कर्मचारी/एजेण्ट नियुक्ती गरेर सो अन्तरअश्तृय गुप्तचर सन्स्थाको गठन गरियो र त्यसको प्रमुखआर.एन. काव लाई बनाइयो ।  कुन उद्देश्यले ‘र’ को जन्म भयो ?  १ . बिदेशी सरकार र सेना को गतिबिधीहरुलाई ध्यानमा राख्न जसले भारतलाई खतरा हुन सक्छ त्यस्ता निकाय हरुमा जासुसी गर्न,  २  चिन र पाकिस्तान सँगको रिलेशनमा दरार सृजना भएकोले उनिहरु को गोप्य सुचना सङ्कलन गर्न । ३  पाकिस्तान लाई बिभिन्न युरोपेली मुलुक अनि अमेरिका लगाएतबाट भित्री रुपमा हुँदै आएको सैन्य सहयोग लाई नियन्त्रण गर्न  ।  “र” बारे समाचार न आएका तर रोचक जानकारी हरु :- -Research and Analysis Wing (RAW) कुनै बिभाग वा निकाय होईन । यो प्र.म. को अधिनमा रहेको एक विङ हो ।  -‘र’ को गठन प्रकृया जसरी अमेरिकामा सि.आइ. ए. गठन भएको छ, ठिक सोही अनुसार भएको हुन्छ ।  -‘र’ को प्रमुखलाई सचिव भनिन्छ । यो खास सानो समिती ले डिजाइन भएको एक सानो टिम हो । ...

नवीन मनाेहर रामेछापमा प्रचलित गीतका प्रकारहरूको अध्ययन यस लेखमा गरिएको छ । सहभागिता, लय वा भाका, प्रकार्यका आधारमा वर्गीकरण गरिएका...