Janata Voice
  • गृह पृष्ठ
  • समाचार
  • जनता स्पेसल
  • राष्ट्रिय समाचार
  • अर्थतन्त्र
  • विचार
  • टिभि
  • शिक्षा
  • स्वास्थ्य
  • सूचना प्रविधि
  • मनोरञ्जन
  • साहित्य
  • गृह पृष्ठ
  • समाचार
  • जनता स्पेसल
  • राष्ट्रिय समाचार
  • अर्थतन्त्र
  • विचार
  • टिभि
  • शिक्षा
  • स्वास्थ्य
  • सूचना प्रविधि
  • मनोरञ्जन
  • साहित्य
No Result
View All Result
Janata Voice
No Result
View All Result

कट्फर जिन्दगी

Kumar Shrestha by Kumar Shrestha
August 25, 2019
in साहित्य
0
कट्फर जिन्दगी
0
SHARES
4
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter

आत्मपरक निबन्ध

तासमा मात्र होइन, जिन्दगीमा पनि हुने रै’छ –कट्फर ।
‘खानका लागि बाँच्ने कि बाँच्नका लागि खाने ?’ वहुधा मानिसहरू अल्झने भनेको यसैमा हो । आफ्नो जीवन कुन र कस्तो शैलीमा बाँच्ने भन्ने छुट सबैलाई हुन्छ । मानिस बन्धनमा होइन स्वतन्त्र भएर जिन्दगी जिउन चाहन्छ । सफा नीलाकाशमा स्वच्छन्द वेग हान्दै उड्ने चरी पंक्षीजस्तै हुने रहर उमेरमा जसकसैको हुन्छ । तर जब उमेरका सरहद नाघेर मानिस बुढ्यौलीका फालकमा आइपुग्छन् अनि उसलाई जीवनको माने मतलव थाहा हुँदो रहेछ । उमेरमा अल्छी र बुढेसकालमा जाँगरिला मानिसहरू धेरै देखिन्छन् । सायद् तिनीहरूले भोगेर सिकेको हुनुपर्छ ।
बूढो पोयाका मानिसले बाक्लै भन्ने गरेको सुनेको छु –‘जीवन भन्ने बुझ्दा आधा जीवन बितिसकेको हुन्छ ।’ यसो किन भन्या होला ? अन्तर्यमा के होला यसको ? जीवनलाई त युवा र किशोरवय ननाघ्दै जो कोही मानिसले थोरबहुत बुझ्न थालिसकेका हुन्छन् । मेरो बुझाइ यस्तो रहन्थ्यो तर होइन रहेछ । उमेरमा बुझिने जीवन त बोक्रा मात्र रहेछ । गुदी नभेटिँदाको केवल आवरण ।
मानौ नरिवलको बोक्रा ।
‘बाँदरका हातमा नरिवल ।’ बाँदरले नरिवल पाए पनि खान नसक्ने । काटेर उसलाई कसैले नदिने । गदाहा पच्चिसी उमेरमा मानिसले जीवनलाई बुझ्ने भनेकै बाँदरका हातमा नरिवल लिएर कुनै बाँदरले नरिवलको ठम्याइ गरेजस्तै हो, सायद् । जटा, जटाभित्रको हाड अनि मात्र गुदी भन्ने गूढार्थ न कसैले बाँदरलाई बुझाउन सक्या हुन्छ । न बाँदरले बुझ्ने शक्ति नै प्रकृतिबाट पाएको हुन्छ ।
खेलायो, खेलायो अनि फ्याँकिदियो ।


ड्ड
भाव, अभाव र प्रभावमा औशत मानिसको पूरै जिन्दगी बितेको हुँदोरहेछ ।
यहाँ भाव र प्रभावलाई मीमांशा गर्न खोज्या होइन । मात्र अभावलाई दोहन गर्न लाग्या हो । खाँचो नै मानिसलाई तिखार्ने कर्द हो । अभाव नहुँदो हो त मानिस खाइपिई गरेर लम्पसार गरिरहन्थ्यो । न उसका वागी इच्छाहरू हुन्थे न उसमा अहम्कै सवाल । संसार नै कथाहरूले निर्माण भएको हो । कथा सुखद् वातावरणमा भन्दा दुखद् वातावरणमा अधिक उब्जने गर्छन् । भन्नेले भनेका छन् –‘यो संसारमा जति पानी बग्छ ती भन्दा धेरै मानिसका आँसु बहेका छन् ।’
आँसुका दुई रूप । संरूप । हर्षाश्रु र दुखाश्रु । नयनाभिरामका दुवै किनारबाट टप्कने मोतिका बुँद । बालवयमा सबैलाई आमाको न्यानो काख र बाबाको ममत्व समान तवरले प्राप्त भएको हुँदैन । भए पनि पर्गेल्ने पामर औ पाइन हुन्न । बालापन सबैको पृथक् र स्मरणीय हुन्छ । बुझ्ने मानिसलाई शनैःशनैः समयले सिकाउँदै जान्छ । नबुझ्ने ढीट र जब्बरलाई न समयले सिकाउनै सक्छ न गुरुले । कालान्तरमा आफैँ सिक्न सक्छ ।
यथार्थमा गुरुत्तर महत्व बोकेका सांसारिक वस्तुहरू हाम्रै वरिपरि अनन्त छन् । पर्गेल्न मात्र सक्नु पर्ने रहेछ । निक्र्यौल ननिकाल्ने मानिसहरूलाई जतिसुकै ज्ञानका अपरिमित पोथी पढाए पनि हात लाग्यो सून्य ।
को बुझ्ने ? को नबुझ्ने ? विषय र वासनालाई कति सन्धान गरिसकेपछि मानिसले बुझ्छ ? त्यसका बाटा र चौरास्ताहरू केकस्ता हुन् ? भावभङ्गिमा कसरी तौतयार गर्ने ? शैली त चराचर जगत्मा सबैको पृथक् हुन्छ । के जीव, के वनस्पति, के जल, के वायु, के अन्तरिक्ष सबैका लयमा स्वत्व हुन्छ । लयले नै स्वको परिचय दिलाउँछ । पथ्य÷अपथ्य, गोचर÷अगोचर, नियामक÷अनियामक र अमर÷नश्वर यी र यीहरूका व्योम र व्यासहरू पृथकादि छन् । स्थुल शरीर र सूक्ष्म आत्माले कति अनुभूतिका पत्रे चट्टानहरूलाई समुद्रका लहरले हानेझैँ गर्दा तिनीहरूबाट उत्सर्जित हुने बालुवा कणहरूले रेगिस्तानमा एक प्रकारका अनौठा विम्बाकृतिहरू तयार गर्दा हूनन् । अभ्रखमिश्रित ती सूक्ष्म कणहरूलाई तृषित मृगमरिचिकाले कतै पानी देख्दा हुन्, कतै भ्रमका दिगन्तता । जीवन भ्रममा पनि आनन्द मिल्छ कताकतै ।
पुराना किताब पल्टाउनु र बूढो पोयाका मानिसहरूसँग कुराकन्था निकाल्नु उस्तैउस्तै हो । किताब पुरानिन्छन् जमानाका जामामा तर तिनका कन्टेन्ट कतैव पुरानिन्नन् । थोरोले त्यसै भनेका होइनन् –‘पुरानो कोट लगाऊ, नयाँ पुस्तक किन ।’ कमोडिटी मार्केटका अनलाइन सपिङ् गुड्स बनेका प्रेमिल किताबहरूमा साइबर सेक्स र पन्याला प्रेमका तिरीमिरी त भेटिएलान् तर दुःखका कहिरन र सकस भेट्नै गाह्रो । मनलाई धुने डिटरजेन्ट उत्तरआधुनिक जमानामा दुःख मात्रै हो भन्ने जिरह पनि आफ्नो तर्फबाट मात्र सत्य हुन सक्ला ! सुखका साइपाटाहरू बाँड्नु पर्ने आवश्यकता बढ्दा छन् । अहिले त झन् सेल्फीको जमानामा सेल्फिसहरू छिचिमिरा बढेझैँ यत्र तत्र सर्वत्र बढिरहेछन् । समाजका अभियन्ताहरूले बढार्नु पर्ने चाहिँ स्वार्थीहरूलाई हो । तर ठिक उल्टो भैरहेछ यहाँ । परार्थी र परमार्थीहरू दिउँसै बत्ती बालेर खोज्नु पर्ने भएका छन् । पथ र पन्थ सबैसबैका छन् । दान, धर्म, पुण्य र सेवामा पनि कित्ताकाट छ । सगोत्री र परगोत्रीको पानी बाराबार छ । आफ्नो मात्र मपाइँ बखानले समाजका अन्तरकुन्तर फोहोर बनेका छन् । सफा गर्ने चिन्ता कसैमा छैन ।
तैपनि सबै बुझेका अभिनयमा छन् । लाल बुझक्कड सूत्रधारहरू अझ बढी अभिनय गर्दैछन् । गोल बुझेको । खगोल बुझेको ।
तर आपत त बुझाउनेहरूलाई छ –यहाँ । जो बुझ्झकी छ उसलाई बुझाउनै पर्दैन । जो अबुझ्झकी छ उसलाई जिन्दगीभरि बुझाए पनि बुझ्दै बुझ्दैन । कुराको चुरा कहाँबाट श्रीगणेश गरी कहाँ समापन गर्ने ? आचार्य र गुरुहरु यतिखेर नामेट भैसके । शिक्षक र अध्यापकहरू विलखबन्दमा छन् ।
भालुलाई पुराण सुनाएजस्तो । उखान त्यसै अविर्भाव भएको होइनन् । पुर्खाले भोगे, खेपे, खोजे र अनि मात्र बनाए उखान–टुक्काहरू । भोगाइका बर्काहरूले जबजब मान्छेलाई न्यानोपनका मिठास अनुभवहरू दिलाएर जान्छन् अनि उब्जन्छन् अर्ती र उपदेशहरू । भनिन्छ नि –आफूले थाहा पाएपछि मात्र ‘थ्योरम’हरू अविर्भाव हुन्छन् ज्ञानीका मस्तिष्क केन्द्रबाट ।
अर्तीले नछुने धर्ती छैन् र उपदेशले नभेट्ने देशहरू हुन्नन् । सिको गर्नुपर्छ अनुजहरूले अग्रजहरूको जहाँ बेमिसाल प्रकृति पढेर प्राप्त गरेको काञ्चन ज्ञानगंगा हुने गर्छ । थ्योरम र सूत्रहरू त कक्षाका शिक्षार्थी भएका बेला मात्र काम लाग्ने हुन्छन् । जब मानिस कक्षाको पन्यालो सिरक फ्याँकेर बेबहारको विद्यार्थी भएको ऐलान गर्छ अनि काष्टिङ् हुन्छ रियल लाइफ । जहाँ न कथा बुन्ने कथाकार उपस्थित हुन्छन्, न त निर्देशन गर्ने निर्देशकहरू नै । आफैँ आफ्नो कथा लेख्ने हो –जीवनमा । आफैँ आफ्नो जीवनको निर्देशन गर्ने हो –जीवनमा ।
सबैसबै आफैँ । प्रेम–घृणा, जीवन–मृत्यु, आरोेह–अवरोह, निकाह–तलाक, उधौंली–उभौंली, सपाट–वक्रता ती र तीहरू सन्धिसर्पन भएर आउने रैछन् जीवनादिका रङ र रङ्गमञ्चमा । कहिले दर्शकदीर्घामा चुपचाप बसेरै भलिभाँती सिक्न सकिने । कहिले रोष्ट्रोममा बसेर पनि सिकाउँदा सिकाउँदै सिक्न सकिने । यो सिकाइको चेन पनि दुवैतिर जोडिएको हुने रै’छ ।
वनको काँडालाई तिखार्नु पर्दैन । जमिन र पानी भए पुग्छ –धरामा । प्रकृति नै महत्तम् गुरु हो । संसारको बाठो जीव मनिन्छ –मानिस । तर मानिसलाई नै औपचारिक तवरले सिकाउने पर्ने । अहिले त झन् आमाका काखमा स्तन चुस्तै गरेका दूधमुखेहरूलाई मन्टेश्वरीका नाममा रुवाउँदै स्कुल हाल्ने गरिन्छ । घरमा स्कुलिङ् नभएका ती चिचिले भुराहरूलाई स्कुलले के स्कुलिङ् गर्दा होलान् ? म सोच्छु । खाँचो परेपछि मात्र मानिसले सिक्ने होइन र ? खैर ! पैसो कमाउने बेपार बनेका छन् यतिखेर –मन्टेश्वरीका फेसनादि ।
जतिजति विज्ञान फड्को मार्दैछ तपाईं हाम्रा जीवनमा उतिउति कथा र लोरीहरू क्रमिक तवरले हराउँदा छन् । बेपत्ता भएका छन् –गाउँखाने कथा र राजकुमार प्रभाकर औ तोतामैनाका कथा । हिजो प्रकृत्ति सिकाउँथ्यो समान तवरले बेधड्क । आज कृतिबाट सिकाउने नाटक जो गरिँदै छ । लोकल ज्ञानले समाजमा आफ्नो पकड जमाउन्जेल ब्रोइलर सिद्धान्त जन्मेकै थिएनन् । जब ब्रोइलर थेसिस बग्रेल्ती आए अनि लोकल ज्ञान ओइलाउन थाल्या हुन् ।
यतिखेर सूत्रज्ञानको जमाना जो छ । सूत्रधारहरू सामाजिक सञ्जाल भए पनि ती मनका थाङ्ग्रा कम र जञ्जाल बढी भएका छन् । हिन्दीमा कहावत् छ –‘मै हू ना । मै चाहूँ तो आकास गिरादुङ्गा ।’ अहिले मानिसका फुइँ हेर्नु छ भने अन्त कतै जानै पर्दैन । केवल सामाजिक सञ्जाल अवकास मिलाएर पसे हुन्छ, फूर्सद मिलाएर बसे हुन्छ ।
अनायाशै अनुज र भान्तेहरूसँग अग्रज र गुरुवरले पो सिक्ने जमाना आए । विधि अनुभवले सिकाउँथ्यो विगत्मा प्रविधि सूत्रले सिकाइ रहेछन् –आज । भन्नलाई निरन्तर सिकाइ । चरैवेती चरैवेती । बाबाआमाबाट सिक्नु, घरपरिवारबाट सिक्नु, दयाँलीदौतरीबाट सिक्नु, छिमेकीजोरीपारीबाट सिक्नु । चाहना मात्र हुनु प¥यो जताततैबाट सिकिन्छ । जल, स्थल र नभ सबै सिकाइका पट हुन् । पाठ्य र सन्दर्भ सामग्री हुन् । पाठयोजना र उद्देश्य हुन् । क्रियाकलाप र मूल्याङ्कन हुन् । सिक्नेका लागि हरपल अनिवार्य छ –चाहना ।
ड्ड
समय अविश्रान्त र अविचल गतिमा चलायमान छ । मानिसहरू आआफ्ना हतारा र बेफुर्सदीहरू भोग्दा छन् । जीवनको लहरो तन्कँदै जाँदा लाम लागेर आउने रहेछन् अनेकादि जिम्मेवारीहरू ।
सकस बन्दो रहेछ आस र अर्थ कम भएपछि जीवनमा । पार्टटाइम जबका खातिर मानिस पेपर मनीका पछि दुगुर्नु परेपछि अनेकानेक पिरहरू पिङ खेल्दै जीवन समिप आइरहने । यो टा¥यो त्यो पुग्दैन । त्यो जिम्मेवारी निभायो यो अभाव मै रल्लिरहने । बच्चाले होम वर्क गरेजस्तै रहेछ –उसका बाबु आमाका जिम्मेवारीरू पनि । शुक्लपक्ष कृष्णपक्ष नभनी भूमिका निर्वाह गर्नु पर्ने । दिनैपिच्छे गर्नु पर्ने । नगरे समयको गाली खाइने ।
जिन्दगी कट्फर । कट्फर जिन्दगी ।
जन्मियो एकठाउँ । हुर्कियो । बढ्यो । पढ्यो । व्यवहार अर्कैठाउँ । अचिनारू मानिससँग संगत गर्दै र बिरानो स्थानमा पुग्नु पर्ने । रहँदै बस्दै जाँदा सबैलाई आफ्नो बनाउनु पर्ने । मानिसको जुनी तासको बुकमा खाँदिएर रहेका तासका पत्ताजस्तै त हुन् । भोगाइ भन्या फिस्ने कला । बाँड्ने भन्या नियति र प्राप्ति भन्या भागमा प¥या तास । मेरा एकजना हितैसी मित्र सुदूरपश्चिममा जन्मे । सुदूरपूर्वमा उच्च अध्ययन गरेर हाल अफ्रिकी मुलुक नाइजेरियामा कार्यरत छन् । तीन दसक अघि हिमाल साउथ पत्रिकाले खोज गरेको थियो –इटालीका मग्यार र नेपालका मगरहरूमा समानता । बीसको दसकमा स्वीसहरू दोलखाको जिरी पस्दा रैथाने जिरेलहरूमा आफ्ना सगोत्री ‘जिरोस’ का अनुहार पढ्थे रे ! सोही अपनत्वलाई ममत्वमा अनुवाद गर्न उनीहरूले जिरेलका लागि अनेक सामाजिक विकासका पथहरू पहिल्याई दिए । कत्रो भ्रातृत्व ? कस्तो महानता ?
जिन्दगीको बेलापतेला (लहरा) वाद, विवाद, प्रतिवाद र संवादमै अघि बढ्न चाहँदो रहेछ । भरथेग भन्या थाङ्ग्रो हो । जस्तो थाङ्ग्रो भयो उस्तै लहरा लहरिने हो । अनि क्रमशः फुल्ने, फल्ने र फतक्क गल्ने । जीवनका तीन औतार । बिहान, मध्यान्न र साँझ । फूल, फल र ओइलाएको अवस्था ।
स्रोतले बिग्रिएका सन्तानका कहिरनहरू धेरै पढिएका छन् –अनाख्यान र आख्यानहरूमा । नाटक गरेर दम्पत्तिहरू नाहकमा सन्तानलाई पहिले पुल्पुल्याउँछन् । निनानसेकमा जब सन्तानले टाउकामा टेक्न थाल्छन् अनि जोरीपारीका आगे कहिरन लगाउँदै दुवै समान तवरले अश्रुविन्दुबाट आँसु टप्काउँछन् । व्यवहार भकुण्डो हिर्काएजस्तै हो । जति बिस्तारै प्रहार गरिन्छ उति बिस्तारै हातमा आउँछ । जति कडा प्रहार उति कडा प्रतिउत्तर ।
नजाने कति बाआमाहरू थाहै नपाएरै सन्तानलाई अब्बल बनाउन जानिरहेका हुँदैनन् र पनि सन्तानले असल मार्ग पहिल्याएर तिनै बाआमाहरूलाई सैयौँ सुख दिइरहेका पाइन्छन् । कति जान्नेहरूले पनि मेलोमेसो नपु¥याएर सन्तान थोते मकैझैँ भएका पाइएका छन् । न पिँध्न मिल्ने न छोडाउन मिल्ने ।
सारमा जिन्दगी जान्दा पनि नहुने । नजान्दा पनि नहुने ।
भनिन्छ नि –‘आविष्कार नै आवश्यकताकी जननी हुन् ।’ झरी परेपछि छाताको जोहो गरेझैँ या चिप्लोमा लौरो खोजिएझैँ । अन्र्तहृदयदेखि कै हुट्हुटीले नै कर्मयोगप्रति मानिसलाई अविचलित बनाउँदो रै’छ । गरिबका घरमा जन्मिएका सन्तानले पनि समय आएपछि भकाभक प्रगति गरेको देखिँदा लाग्छ प्रकृति सबैका लागि बराबर हुन्छ ।
जीवनको लय प्रकृतिको लयमा जब समान तवरले मिल्छ अनि बन्छ सुललित ध्वनि । जसका लागि अनुभूति र भोगाइ नै परम् गुरु हुन् ।
।।समाप्त।।

Author

  • Kumar Shrestha
    Kumar Shrestha

    View all posts
Previous Post

श्रीमतीलाई बलात्कार गरेको अभियोगमा रामेछापका एक पुरुष पक्राउ

Next Post

रामेछापको आठवटै स्थानीय तहमा सहजकर्ता

Next Post
रामेछापको आठवटै स्थानीय तहमा सहजकर्ता

रामेछापको आठवटै स्थानीय तहमा सहजकर्ता

हामी फेसबुकमा

हामी फेसबुकमा

ट्विटरमा फलो गर्नुहोला

My Tweets

सामुदायिक मिडिया प्रा.लि.

सूचना विभाग दर्ता -१८६२/०७६-७७
प्रेस काउन्सिल दर्ता -११५४/०७६-७७
मन्थली न.पा. १, रामेछाप
विज्ञापनका लागि सम्पर्क: +977-48540200
मोबाईल नं. : ९८५४०४०५८६, ९८६८३३१२३४

लेख, ब्लग वा अन्य समाचारमुलक सामग्रीका लागि: news.janatavoice@gmail.com (News)
article.janatavoice@gmail.com

हाम्रो टिम

कानुनी सल्लाहकार   : उज्वलराम घिमिरे
प्रकाशक/ सम्पादक  :   कुमार श्रेष्ठ

फेसबुकमा हामी

फेसबुकमा हामी
  • Home

© 2025 JNews - Premium WordPress news & magazine theme by Jegtheme.

No Result
View All Result
  • Home

© 2025 JNews - Premium WordPress news & magazine theme by Jegtheme.