रामेछाप। काखमा ३ वर्षको छोरा बोकेकी स्वस्तिमा थामी आफू २३ वर्ष भएको बताउँछिन् । देख्दा सानी देखिए पनि आफ्नो उमेरको बारेमा साँचो बोल्दिनन् उनि । बालबिबाहको बारेमा गाउँमा सुनेको हल्लाका कारण अचेल थामी समुदायमा बाल विवाह गर्नेहरू बाठो भै सके ।
दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिकाको वडा नं. १ डडुवाको थामी बस्तीमा बालबिबाह गर्नेहरूको संख्या धेरै छ । पहिलेको तुलनामा केही कमी आए पनि बालबिबाह रोकिएको छैन ।
करकापले विवाह भएको हो भन्दा स्वस्तिमा मुसुक्क हाँस्छिन र भनिन्छ– होईन, हामीले त माया गरेर विवाह गरेका हौँ । हामीलाई एक अर्का मन पर्यो अनि विहे गर्यौँ ।
आफू ५ कक्षामा पढ्दा राजेन्द्र थामी सँग प्रेम बस्यो । राजेन्द्र ४ कक्षा पढेपछि छाडेर ज्याला मजदुरीमा लागि सकेका थिए । उनिहरूले कलिलै उमेरमा विवाह गरे र स्वस्तिमाले पनि छाडिदिए पढ्नलाई ।
पढ्न मन भए पनि घरको आर्थिक स्थितिका कारण पढाईलाई अगाडी बढाउन नसकेको स्वस्तिमा बताउँछिन् । उनि भन्छिन्– पढेर मात्र के गर्नु ? अर्काको घरमा गए पछि त्यसै कसले खान दिन्छन् र ? ज्याला मजदुरी गर्यो कमायो खायो । पढ्ने त समय नै हुँदैन ।
काखको छोरो प्रज्वललाई देखाउँदै स्वस्तिमा भन्छिन्– यो जन्मने बेला चाँही धेरै गाह्रो भएको थियो । धेरै व्यथा लागेको थियो । एम्बुलेन्समा मन्थली जाँदा जाँदै मन्थली नजिकै पुलमै बच्चा जन्मियो ।यो पुन्टे पुलमा जन्मिएको अपरेशन नगरि। खिस्स हाँसिन् उनि ।
१३ वर्षकै उमेरमा विवाह गरेकी बेली थामीको विवाह गरेको २ वर्ष भयो । उनि अहिले आमा बन्दैछिन् । स्वस्तिमा जस्तै बेली पनि आफ्नो उमेर ढाँट्छिन । उनी आफू १९ वर्ष पुगेको बताउँछिन् ।बेलीका ससुरा सामे थामी समेत आफ्नो बुहारीको उमेर १९ वर्ष पुगेको बताउँछन् ।
थामी समुदायमा भएको जनचेतनाका कारण बालबिबाह भै रहेको दोरम्बा शैलुङ गाउँपालिकाका अध्यक्ष कमानसिंह मोक्तान बताउँछन् ।उनि भन्छन्– हामीले प्रयास त गरिरहेकाछौँ । बालबिबाहले हुने हानी नोक्सानी र कानुनी दायरा समेत सम्झाएका छौँ। तर पनि बालबिवाह रोकिईसकेको भने छैन । बिरामी हुँदा समेत स्वास्थ्य चौकी नगएर धामीझाँक्री लगाउछन् थामी समुदायका नागरिकहरू ।
गाउँमा बालविवाहले जरा गाढेको छ । गाढिएको जरा उखेल्न त्यती सजिलो छैन । पहिलेको भन्दा बालविवाह गर्ने क्रम घट्दैछ । केटाकेटीले मन पराएर बाबुआमाले मञ्जुरी दिए भने हाम्रो समाजले बालविवाहलाई मान्यता दिँदै आएको छ। थामी जातिमा १२ ÷१३ वर्षमा नै विवाह हुने गर्छ– रिमे थामी बताउँछन् ।
उसो स्वस्तीमा र बेली यहाँको प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । यहाँ धेरै यस्ता पात्रहरू छन् जसको १३–१४ वर्षमा नै विवाह हुने गर्छ । सानै उमेरमा गर्भवती हुन्छन् र कैयौँले ज्यान समेत गुमाउन बाध्य हुन्छन् ।
