Janata Voice
  • गृह पृष्ठ
  • समाचार
  • जनता स्पेसल
  • राष्ट्रिय समाचार
  • अर्थतन्त्र
  • विचार
  • टिभि
  • शिक्षा
  • स्वास्थ्य
  • सूचना प्रविधि
  • मनोरञ्जन
  • साहित्य
  • गृह पृष्ठ
  • समाचार
  • जनता स्पेसल
  • राष्ट्रिय समाचार
  • अर्थतन्त्र
  • विचार
  • टिभि
  • शिक्षा
  • स्वास्थ्य
  • सूचना प्रविधि
  • मनोरञ्जन
  • साहित्य
No Result
View All Result
Janata Voice
No Result
View All Result

सामाजिक समस्या बन्दै ग्याजेट

जनता भ्वाइस by जनता भ्वाइस
August 9, 2022
in विचार, सूचना प्रविधि
0
सामाजिक समस्या बन्दै ग्याजेट
0
SHARES
2
VIEWS
Share on FacebookShare on Twitter

शिक्षामार्फत् व्यक्तिको सर्वाङ्गीण विकास हुने प्रक्रियाका चार खम्बा छन्, सिक्ने, सिकाउने, सिक्न पठाउने र सिक्नका लागि वातावरण बनाउने । यी चार खम्बाको व्यवहार सन्तुलनले नै शिक्षाको घर अपेक्षित हुने हो । तर, जिम्मेवार चारमध्ये तेस्रो पक्ष सिक्न पठाउनेहरू अर्थात् अभिभावकमा आफ्नो दायित्वप्रतिको सचेतनास्तर भने उल्लेख्य मात्रामा कम देखिएको छ ।


अभिभावकमा रहेको न्यून चेतनास्तरले गुणस्तरीय शिक्षा रूपान्तरणमा देखिएको समस्यालाई मलजल पुगिरहेको छ । अभिभावकले थोरै ध्यान र समय नदिँदा रोगी, अराजक र महान–लक्ष्य न्यून भएको पुस्ता हुर्किरहेछ । पछिल्लो समयमा निकै चर्चामा रहेको अभिभावक शिक्षाको सवालमा समाजसँग अन्तक्र्रिया गर्ने हो भने सबैको मनमा असल–पुस्ता हुर्कियोस् भन्ने चाहना रहेको तर व्यवहार त्यसविपरीत भएको पाइन्छ ।


‘घरमा ट्वाइलेट छैन, हातमा मोबाइल’ पछिल्लो समयमा जमघटहरूमा यो आधुनिक नेपाली उखानले निकै ठाउँ पाएको छ । यसले हाम्रोजस्तो सङ्क्रमणकालीन समाजमा सूचनाप्रविधिको विश्वव्यापी बढ्दो प्रसारको प्रभावलाई राम्रो व्यङ्ग्य गरिरहेको छ । आज हुने–नहुने सबै वर्गका नेपाली, बाल, वृद्ध, वनिताहरु मोबाइल, आइपड, एमपिथ्री, डिभिडी, ल्यापटप, नोटप्याड, मेमोरी कार्ड, पेन ड्राइभ हुँदै इन्टरनेटको सञ्जालमा कतै हराइरहेका छन् ।

शिक्षाको मुख्य ‘सिस्टम’ राज्यद्वारा निर्मित पाठ्यक्रममा आधारित हुन्छ । पाठ्यपुस्तक, प्रयोग सामग्री, कम्प्युटर, मोबाइल, आइपड, एमपिथ्री, टेलिभिजन, रेडियो, क्यामरा, पत्रपत्रिका आदि सिस्टमका पेरिफेरलहरू हुन् ।


माल पाए पनि त्यसको सदुपयोग विधि चाल नपाएर सूचना प्रविधिसम्बन्धी ग्याजेटहरूको जालोमा कुहिराको कागझैँ नियति भोग्दैछ वर्तमान पुस्ता । सूचना–प्रविधिका उपकरणहरू शिक्षण सिकाइ क्रियाकलापका लागि राम्रो सन्दर्भ सामग्री हुनुपर्ने हो । तर, सिद्धान्ततः त्यसको प्रयोगको सकारात्मक र नकारात्मक दुवै पाटोमा देखिएको सघन अनभिज्ञताले हाम्रो भविष्य शरीरले पक्षघातपीडा र विचारले स्वछन्दतातर्फ उन्मुख छ । यसप्रति सरोकारवालाको न्यून चिन्ता अर्को दुःखलाग्दो र बहसयोग्य सवाल बनेको छ ।


शिक्षाको मुख्य ‘सिस्टम’ राज्यद्वारा निर्मित पाठ्यक्रममा आधारित हुन्छ । पाठ्यपुस्तक, प्रयोग सामग्री, कम्प्युटर, मोबाइल, आइपड, एमपिथ्री, टेलिभिजन, रेडियो, क्यामरा, पत्रपत्रिका आदि सिस्टमका पेरिफेरलहरू हुन् । यिनै शैक्षिक पेरिफेरलमध्ये कम्प्युटर, मोबाइल, आइपड, एमपिथ्री, क्यामेरा रेकर्डर आदिमा प्रयोग हुने ‘मेमोरी कार्ड’ कति स्वस्थ छ ? कम्प्युटरको ‘गिगो’ (गुड इन गुड आउट) सिद्धान्तमा आधारित ती ग्याजेटहरूको क्षमता कतै हाम्रा छोराछोरीले दुरूपयोग गरिरहेका त छैनन् ? कति शिक्षक, कति अभिभावकमा त्यसप्रति चासो छ ? के अभिभावकले त्यस्तो चासो बढाउनु अनावश्यक वा नाजायज हो ? अभिभावकहरूको दृष्टिकोणमा यो विषयले कति महत्व पाएको छ ? यी र यस्ता अनेक सवालहरूको खोजी गर्दा थुप्रै अज्ञात र अविश्वसनीय तथ्यहरू फेला पर्छन् । यस्तो गम्भीर विषयमा अधिकतर अभिभावकको सचेतना केन्द्रित नहुनु, स्वयम् शिक्षालयहरूले यसबारेमा ‘विशेष चिन्ता’ गर्ने समय आइनसकेको ठान्नु र समाजले यसलाई सार्वजनिक बहसको विषय नबनाउनु विडम्बनापूर्ण र घातक स्थिति हो । सरकार र अरु सरोकारवाला युवापुस्तामा बढ्दो ग्याजेट दुरुपयोग र विकृतिप्रति मुकदर्शक देखिनु जति आलोचना गरेपनि कम हुने विषय हो ।

प्रविधिको लक्षित पहुँच क्षेत्र, बजार बिस्तार र उपभोक्ता सङ्ख्या वृद्धिको दौडमा पश्चिमा मोबाइल संस्कृतिसँगै विकृति पनि हाम्रो हातमा आइलागेको छ । नेपालमा मोबाइलको स्थिति पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले सत्ता कब्जा गर्दा नेटवर्क काटेको दिनको जस्तो छैन ।


प्रविधिको लक्षित पहुँच क्षेत्र, बजार बिस्तार र उपभोक्ता सङ्ख्या वृद्धिको दौडमा पश्चिमा मोबाइल संस्कृतिसँगै विकृति पनि हाम्रो हातमा आइलागेको छ । नेपालमा मोबाइलको स्थिति पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले सत्ता कब्जा गर्दा नेटवर्क काटेको दिनको जस्तो छैन । त्यतिबेला मोबाइल पेजरको साइँलो दाइजस्तो संस्करणमा थियो । मोबाइलमा फोन, एसएमएस तथा भ्वाइस मेल गर्ने, सर्प वा त्यस्तै साधारण खेल खेल्ने काम हुन्थ्यो । हालै एसएलसी पास गरेर प्लस टु पुगेको पुस्तालाई ‘परिमार्जित पेजर’को कुरा कथाजस्तो लाग्छ ।


एक दशक नहुँदै सूचना प्रविधिको क्षेत्रमाआएको क्रान्तिकारी बाढी र परिवर्तनसँगै अहिलेको पुस्ता ६४ जिबीको मेमोरीकार्ड, डबल सिम, नर्मल २० मेघापिक्सेलको क्यामरा, अत्याधुनिक रेकर्डर र इन्टरनेट पहुँचसँगै रमाइरहेको छ । सम्भव भएसम्म अहिलेको पुस्ता दू्रततर थ्री जिबी ¥याम्पसहित मोबाइलको फोर्थ, फिफ्थ जेनेरेसन क्रमशः थ्रिजी, फोरजी (ब्ल्याक बेरी, आइफोन आदि ब्रान्ड) प्राप्तिको लालसा हुर्काइरहेको मात्र छैन, पहुँच नजिक पुगिसकेको छ ।

भनिन्छ, ब्ल्याकबेरी र आइफोन हातमा हुने किशोरकिशोरी उपभोक्ताले ‘जे पनि’ गर्न सक्छन् । किनकि त्यो उमेरमा उनीहरूको मनासय तत्व सबल हुँदैन, उनीहरू भविष्यप्रति सचेत भइसकेका हुँदैनन् र उनीहरूमा ‘आफैं गरेर थाहा पाउने’ चाहनाको मात्रा चर्को हुन्छ । यस्तोमा त्यो ‘जे पनि’ भनेको के हो ? छोराछोरीलाई त्यस्ता ग्याजेटहरू किनेर दिने देखासिकी गर्ने भावना वा छोराछोरीलाई प्रतिस्पर्धी बनाउने चाहना भएका अभिभावकलाई थाहा छैन । उनीहरू किशोर छोराछोरी अब हुर्किसके, कुरा बुझ्ने भएका छन्, आफ्ना लागि के असल के खराब भन्ने छुट्याउन सक्छन् भन्ने विश्वासमा परेका छन् ।

भनिन्छ, ग्याजेटहरूको प्रयोगमा अहिलेको पुस्ता एक कदम अगाडि छ । तर, विकृतिको दलदलमा अघिल्लो पुस्ताभन्दा एक फिट बढी नै भासिएको पनि छ ।


कतिपय अभिभावकहरू छोराछोरीले हामीभन्दा धेरै पढिसके, फरर अङ्ग्रेजी बोल्छन्, कुरा बुभ्mछन् भन्ने भ्रममा पनि छन् । यस्तोमा अभिभावक शिक्षा तथा अभिमुखीकरणले सामाजिक अज्ञानता घटाउन निकै मद्दत गर्नसक्छ । तर, अभिभावक शिक्षाको सन्दर्भ नेपालजस्तो मुलुकमा निकै पछिल्लो प्राथमिकतामा परेको विषय हो । अहिलेको विद्युतीय सञ्चारपद्दतिको विकास÷बिस्तारको प्रक्रिया बुझ्ने सवालमा समाज झन् पिछडिएको छ । सकारात्मक पक्षलाई अभिभावकले राम्ररी बोध गर्न सकेका छैनन् । केही सहरिया, प्रविधिमैत्री, टाठा–बाठाले बुझेका होलान्, तर अधिकतर अभिभावक ग्याजेटको प्रभावबारे अनभिज्ञ छन् । सामाजिक अज्ञानताको यही उर्वरभूमिमा ल्यापटप, मोबाइल, आइपडलगायतका पश्चिमा–संस्कृतिले विकृतिको बुख्याँचा बनेर हामीलाई सताइरहेको छ ।


दुई मत छैन, अहिलेको किशोर तथा युवापुस्ताले प्रविधि पहुँच र अभिभावकमा रहेको सद्भावको व्यापक दुरूपयोग गरिरहेको छ । यद्यपि सबै त्यस्ता छैनन् । कोही गुगल अर्थमा गएर ह्वाइटहाउस अगाडिको बाटो, बरमूढा त्रिकोणको रहस्य, प्रशान्त महासागरको किनारसम्मको परिभ्रमण गरेर ज्ञान आर्जनमा रमाइरहेका पनि छन् । तर, बहुल युवाहरू ज्ञान खोजी र अनुसन्धानको काम छोडेर ‘प्रोनो कल्चर’को दलदलमा फसेका भेटिन्छन् ।


सामाजिक सञ्जाल भनिए पनि मिग, ट्वीटर, फेसबुकले बालकको सामाजिकीकरण हुने प्रक्रियामा बाधा पु¥याइरहेको छ । मोबाइललगायत ग्याजेटमा हराउने बालकमा एकाकीपनको समस्या बढ्दै गएर व्यक्तित्व निर्माण क्षमतामा क्षय भएका धेरै उदाहरण छन् समाजमा । अरू मान्छेको सकारात्मक विचार र व्यक्तित्वबाट प्रभावित हुने, उनीहरूसँग अन्तक्र्रिया गर्ने महत्वपूर्ण समय र अवसर नेटमा भुलिएको युवापुस्ताले गुमाउँदै गइरहेको छ ।
युवापुस्ता भनेपछि केटा वा केटी भनेर छुट्याइरहनु पर्दैन, अधिकतर खोज, उत्खनन् र आत्मज्ञानविमुख भएर समय बिताइरहेका छन् । भनिन्छ, ग्याजेटहरूको प्रयोगमा अहिलेको पुस्ता एक कदम अगाडि छ । तर, विकृतिको दलदलमा अघिल्लो पुस्ताभन्दा एक फिट बढी नै भासिएको पनि छ ।

Author

  • जनता भ्वाइस
    जनता भ्वाइस

    View all posts
Previous Post

नेकपाका २ हजार कार्यकर्ताद्वारा पार्टी परित्याग घोषणा

Next Post

रामेछाप नगरपालिका २३ गते सम्म बन्द रहने

Next Post
रामेछाप नगरपालिका २३ गते सम्म बन्द रहने

रामेछाप नगरपालिका २३ गते सम्म बन्द रहने

हामी फेसबुकमा

हामी फेसबुकमा

ट्विटरमा फलो गर्नुहोला

My Tweets

सामुदायिक मिडिया प्रा.लि.

सूचना विभाग दर्ता -१८६२/०७६-७७
प्रेस काउन्सिल दर्ता -११५४/०७६-७७
मन्थली न.पा. १, रामेछाप
विज्ञापनका लागि सम्पर्क: +977-48540200
मोबाईल नं. : ९८५४०४०५८६, ९८६८३३१२३४

लेख, ब्लग वा अन्य समाचारमुलक सामग्रीका लागि: news.janatavoice@gmail.com (News)
article.janatavoice@gmail.com

हाम्रो टिम

कानुनी सल्लाहकार   : उज्वलराम घिमिरे
प्रकाशक/ सम्पादक  :   कुमार श्रेष्ठ

फेसबुकमा हामी

फेसबुकमा हामी
  • Home

© 2025 JNews - Premium WordPress news & magazine theme by Jegtheme.

No Result
View All Result
  • Home

© 2025 JNews - Premium WordPress news & magazine theme by Jegtheme.